درمان ارتودنسی 

درمان‌هایی که طولانی هستند، مانند ارتودنسی، به طور حتم به همکاری بیمار نیاز دارند و مهم‌ترین بخش آن مراقبت و رعایت بهداشت است. دندانپزشک متخصص پیش از انجام ارتودنسی به طور کامل برای بیمار توضیح خواهد داد که این درمان چه پیامدهایی برای بیمار خواهد داشت. همچنین، نحوه نگهداری از وسایل ارتودنسی و براکت‌ها را آموزش خواهد داد. مشکلات افرادی که از ارتودنسی ثابت استفاده می‌کنند با افرادی که ارتودنسی متحرک دارند، متفاوت خواهد بود.

اگر بیمار به تمام توصیه‌ها به خوبی گوش دهد و آنها را با دقت انجام دهد، دوره درمان را به سلامت پشت سر خواهد گذاشت. البته در برخی موارد ممکن است حوادث موجب آسیب زدن به براکت‌ها شود که غیر قابل پیش بینی هستند. در این موارد باید برای اصلاح به دندانپزشک مراجعه شود.

بیمار باید به این نکته مهم توجه داشته باشد که تمام مشکلاتی که در طی این مدت برای فرد به وجود می‌آید به درمان ارتودنسی نسبت ندهد. در برخی موارد تنها این عوارض با این درمان هم زمان شده‌اند. با مراجعه منظم نزد ارتودنتیست می‌توان از این عوارض کاست.

احساس درد و ناراحتی

درست است که آستانه درد در افراد متفاوت است، اما شروع این درمان به طور معمول با درد همراه است. درد در روزهای ابتدایی تا زمانی که براکت‌ها تنظیم شوند ادامه خواهد داشت. به این ترتیب فرد در زمان غذا خوردن با مشکل مواجه خواهد شد. استفاده از غذاهای نرم و قرص مسکن می‌توانند در کاهش درد مؤثر باشد.

لق شدن دندان‌ها

لق شدن دندان‌ها اصلاً در طی این درمان غیر طبیعی نیست. مکانیسم این درمان حکم می‌کند دندان‌ها برای جا به جا شدن و حرکت کمی لقی داشته باشند. حرکت دندان‌ها مستلزم تحلیل استخوان اطراف آنها است که موجب لق شدن دندان‌ها می‌شود.

 

کبودی و خراش پوشش مخاطی دهان

افرادی که از ارتودنسی ثابت استفاده می‌کنند ممکن است در روزهای اول درمان کبودی‌ها و خراش‌هایی در مخاط دهانشان ایجاد شود. برای رفع این مشکلات به کار بردن موم محافظ توصیه می‌شود. بعد از گذشت یک هفته و سازش دهان با براکت‌ها این مشکلات بر طرف خواهند شد.

درد مفصل فک

این درمان در برخی افراد ممکن است با مشکلات خاص مانند درد مفصل، محدود شدن حرکت‌ها، درد عضلات فک و در نهایت صدا دادن آن همراه باشد. درد در گوش و سر نیز در این موارد بروز می‌کند.

ایجاد لکه‌های سفید روی دندان‌ها و عفونت لثه

مهم‌ترین نکته در ایجاد این لکه‌ها رعایت نکردن اصول بهداشتی است که موجب تورم و التهاب لثه خواهد شد. مواد غذایی باقی مانده در اطراف براکت‌ها دلیل اصلی ایجاد این عوارض هستند. مسواک زدن مرتب و کشیدن نخ دندان به طور منظم در پیشگیری از این مشکلات بسیار مؤثر است.

حتی عدم رعایت بهداشت با وجود براکت‌ها به بروز عفونت نیز منجر خواهد شد. عفونت‌ها روند درمان را پیچیده می‌کند. سرعت جا به جایی دندان‌ها کند خواهد شد و روند درمان مختل می‌شود. عفونت‌های شدید گاهی آسیب‌های جبران ناپذیری را به بافت‌ها وارد می‌کند.

تحلیل ریشه‌ها

احتمال تحلیل رفتن ریشه‌ها در این درمان شایع است. در واقع طول ریشه دندان‌ها کوتاه می‌شود که موجب کوتاه شدن عمر دندان‌ها خواهد شد. تعداد افرادی که مستعد این مشکل هستند کم نیست. با مراجعه منظم نزد متخصص و تحت نظر بودن از این مشکلات پیشگیری خواهد شد.

بازگشت ناهنجاری‌های ارتودنسی

یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که افراد را دچار استرس در طی این درمان می‌کند، بازگشت دندان‌ها بعد از اتمام درمان به جای اول است. این که دندان‌ها تمایل به بازگشت دارند انکار ناپذیر است. اما پس از اتمام دوره با استفاده از ابزارهایی مانند نگهدارنده‌ها می‌توان جای دندان‌ها را تثبیت کرد. نگهدارنده‌ها به طور موقت برای یک تا سه ماه تجویز می‌شوند.

دندان‌های اضافه و نهفته 

دندان‌ها همیشه مرتب و سر جای خود از لثه بیرون نمی‌آیند. از ناهنجاری‌های فکی و دندانی می‌توان به وجود دندان‌های نهفته یا اضافه در دهان اشاره کرد. هر دو این مشکلات دندانی ناراحتی‌هایی را برای بیمار به وجود خواهند آورد که همین مسئله موجب می‌شود برای درمان آن اقدام شود. متأسفانه در اکثر موارد کشیدن دندان راه حل این مشکلات است، البته این کار باید بعد از معاینات و بررسی‌های لازم توسط متخصص انجام شود.

دندان اضافه چیست؟

رشد دندان‌های اضافی در 15/0 تا 9/3 درصد افراد شایع است. این مشکل می‌تواند ارثی باشد، اما الگوی مشخصی برای آن وجود ندارد. مردان دو برابر زنان به این مشکل گرفتار می‌شوند. جالب است که دلیل بروز این مشکل کاملاً مشخص نیست. برخی رشد آن را در اثر فعالیت بیش از حد دنتال لامینا می‌دانند. 2/22 درصد بیمارانی که شکاف لب و یا کام دارند، دندان اضافی در قسمت‌های آسیب دیده آنها مشاهده می‌شود.

این نوع دندان‌ها بر اساس شکل به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

تکمیلی: این دندان‌ها در توالی رشد دندان‌ها دیده می‌شوند و مانند دندان‌های طبیعی‌اند و به طور معمول دندان کناری آسیای کوچک یا آسیا هستند.

زگیلی: این دندان‌ها خیلی کم ظاهر می‌شوند و دو طرفه هستند و دو یا چند نوک تیز برجسته دارند.

مخروطی: این دندان‌ها با مخروطی شکل بودن تاج شناخته می‌شوند.

ادونتوما: به دو شکل کمپوند و کمپلکس است. کمپوند دندان‌های اضافی متعددی‌‌اند که مانند گروهی از دندان‌های کوچک بغل هم دیده می‌شوند و کمپلکس توده‌ای از ساختارهای دندانی مانند مینا، ساروج و عاج است که شباهتی به دندان ندارند. 

 

مشکلاتی که دندان‌های اضافی در پی دارند و درمان آنها

• اختلال در رشد دندان‌های دائمی و همچنین چرخش، جا به جایی و نامرتبی آنها
• فاصله افتادن میان دندان‌ها یا بسته شدن زود هنگام فضاهای میان دندانی
• منحرف شدن تاج و ریشه دندان
• به هم فشرده شدن بیش از اندازه دندان‌ها
• احتمال ایجاد کیست در لثه‌ها
• رشد دندان‌ها داخل حفره بینی

این دندان‌ها می‌توانند بر روی دندان‌های دیگر تأثیر منفی داشته باشند و مانع بیرون آمدن دندان‌ها و نهفته شدن آنها شوند. تشخیص رویش این دندان‌ها می‌تواند از طریق روش بالینی یا رادیوگرافی باشد. درمان این مشکل خارج کردن آنها از دهان است.

دندان‌ نهفته چیست؟

دندان‌های نهفته همان دندان‌هایی هستند که رویشی ندارند و درون استخوان فک باقی می‌مانند. این‌ها دندان‌هایی هستند که باید از استخوان و لثه خارج شوند و رشد کنند، اما با گذر زمان اتفاقی نمی‌افتد و به همان شکل می‌مانند. علت آن را می‌توان وجود مانع بر سر راه رشد آنها دانست که می‌تواند استخوان، لثه یا دندان‌های کناری باشد.

البته علت دیگر می‌تواند کشیدن زود هنگام دندان‌های شیری باشد که موجب جا به جا شدن دندان‌های کناری می‌شود و فضای کافی برای رویش دندان‌ها را از آنها می‌گیرد. بزرگ بودن دندان‌ها نسبت به فک نیز می‌تواند چنین مشکلی را ایجاد کند.

درمان دندان‌های نهفته

اگر دندان نهفته در جایی باشد که نتوان آن را در مسیر صحیح هدایت کرد، تنها راه درمان خارج کردن این دندان از دهان است. اما اگر امکان هدایت کردن آن وجود داشته باشد، بهتر است پیش از کشیدن اقدامات دیگری انجام شود.

ابتدا ارتودنتیست قوس فک را در صورت نیاز برای دندان آماده می‌کند. اگر دندان همچنان نتواند رویش یابد، به کمک جراحی جای لازم برای رشد دندان و قرار گرفتن دستگاه‌های ارتودنسی باز می‌شود.

دندان عقل بیشتر از هر دندان دیگری احتمال نهفتگی دارد که به علت کمبود فضا رخ می‌دهد. به طور معمول این دندان‌های عقل نهفته با جراحی کشیده و از دهان بیرون آورده می‌شوند.

البته دندان‌های نیش نیز ممکن است دچار نهفتگی شوند. دندان نیش باید در موقعیتی خاص رشد کند و مسیر پیچیده‌ای را برای رویش پشت سر بگذارد و به همین دلیل عوارض کمبود فضا برای رشد ممکن است آنها را دچار این مشکل کند.

 ارتودنسی اینویزیلاین 

ارتودنسی بهترین درمان برای مرتب کردن دندان‌ها است، اما بعضی از افرادی که به سراغ این درمان می‌روند با ظاهر آن مشکل دارند. یعنی پیدا بودن دستگاه‌های ارتودنسی روی دندان‌ها و تأثیری که در قیافه آنها می‌گذارد، برای برخی قابل تحمل نیست.

اما آیا ممکن است این دستگاه‌ها روی دندان‌ها دیده نشوند؟ یعنی نامرئی شوند؟ خوشبختانه این امکان با ارتودنسی اینویزیلاین امکان پذیر است. پلاک‌های این ارتودنسی روی دندان‌ها دیده نمی‌شوند و نامرئی هستند. به این ترتیب مشکل بسیاری از افراد با این شیوه حل می‌شود. اما مسئله دیگری که وجود دارد این است که آیا این امکان وجود دارد که همه بتوانند از این مزیت استفاده کنند؟

چرا از ارتودنسی اینویزیلاین استفاده می‌شود؟

• در این شیوه، از نیرویی ثابت برای حرکت دندان‌ها به طور مؤثر استفاده می‌شود و نیاز است که هر دو هفته یک بار پلاک‌ها تعویض شوند.
• پلاک این ارتودنسی شفاف است و روی دندان‌ها دیده نمی‌شود. می‌توان گفت مهم‌ترین علت استفاده و مزیت این نوع پلاک‌ها همان دیده نشدن آنها باشد.
• این پلاک‌ها برای افرادی بیشتر توصیه می‌شود که حرفه و شغلشان به شکلی است که مجبور هستند حرف بزنند و دیده شدن سیم‌های ارتودنسی آنها را اذیت می‌کند.
• با این روش مشکلاتی مانند کراس‌بایت و آندربایت قابل درمان هستند. همچنین مشکلاتی مانند به هم فشردگی دندان‌ها و فاصله‌های بین دندانی اصلاح می‌شوند.
• این پلاک‌ها متحرک هستند و همین مسئله موجب می‌شود که نگهداری و تمیز کردن آنها بسیار به سادگی انجام شود. در زمان غذا خوردن و مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان می‌توان آنها را از دهان خارج کرد.
• بر خلاف ارتودنسی‌های دیگر، روی گفتار و صحبت کردن هیچ تأثیری نمی‌گذارد.
• این پلاک‌ها بسیار باریک هستند و قطر آنها به باریکی یک خط است و به همین دلیل هیچ مزاحمتی برای بیمار ایجاد نمی‌کنند و بسیار راحت هستند.
• این پلاک‌ها دندان‌ها، لثه و گونه را کمتر تحریک می‌کنند.

 

آیا این شیوه درمانی می‌تواند برای همه مناسب باشد؟

این که از چه نوع پلاکی برای درمان ارتودنسی استفاده شود تنها توسط ارتودنتیست تشخیص داده می‌شود. دندان‌ها و لثه باید توسط دندانپزشک معاینه شوند و تصمیم نهایی و طرح درمانی ارتودنسی مختص همان فرد در نظر گرفته خواهد شد.

اما یکی از موارد مهمی که باید درباره این درمان مد نظر داشت این است که برخی مشکلات و ناهنجاری‌های شدید با این براکت‌ها قابل اصلاح و درمان نیستند.  

در ساخت این پلاک‌ها از مواد مرغوب استفاده می‌شود، به همین دلیل قیمت آنها بالا است. نکته مهم دیگر این که هر دو هفته یک بار باید عوض شوند، یعنی این هزینه تا تمام شدن درمان باید هر دو هفته یک بار پرداخت شود. احتمال گم شدن آنها نیز وجود دارد.

به دلیل متحرک بودن این براکت‌ها، برای رسیدن به نتیجه مناسب همکاری بیمار بسیار لازم است. طول درمان به این شیوه به موقعیت دندان‌ها بستگی دارد، به طور معمول مدت درمان ارتودنسی نامرئی ۱۸ تا ۲۴ ماه است.

مراحل درمان ارتودنسی نامرئی چگونه است؟

1- مرحله اول مراجعه به متخصص ارتودنسی است.

2- در صورت تأیید استفاده از این نوع ارتودنسی پس از انجام بررسی‌های لازم، باید از دندان‌ها قالب تهیه شود. این کار با استفاده از گچ مخصوص، فناوری اسکن و یا تصویرهای سه بعدی از درون دهان انجام می‌شود.

3- پلاک‌ها در لابراتوار ساخته می‌شوند. در این درمان همان طور که گفتیم بیمار به چند پلاک نیاز دارد. در صورتی که پلاک اول بدون مشکل در دهان فرد جای بگیرد، متخصص دستور ساخت بقیه پلاک‌ها را خواهد داد.

4- دندانپزشک تا پایان درمان بیمار را تحت نظر خواهد داشت. گاهی لازم است بیمار برای تثبیت از نگهدارنده استفاده کند که در صورت لزوم توسط متخصص برای او تجویز خواهد شد.

اجزای ارتودنسی

چیزی که افراد از بیرون در دهان افراد تحت درمان ارتودنسی می‌بینند، براکت‌ها هستند. براکت‌ها از اصلی‌ترین دستگاه‌های ارتودنسی هستند که خود دارای انواع مختلفند. اما هدف تمام این دستگاه‌ها و براکت‌ها مرتب کردن دندان‌ها و نظم بخشیدن به آنها است.

مسئله مهمی که درباره این وسایل وجود دارد این است که به دلیل طولانی بودن این درمان، افراد باید با آنها احساس راحتی داشته باشند و با قرار گرفتن آنها روی دندان‌هایشان و قیافه جدیدشان که البته موقتی است، مشکلی نداشته باشند. انتخاب براکت و دستگاه مناسب توسط ارتودنتیست و پس از معاینات دقیق صورت می‌گیرد. بیمار در این مورد باید تسلیم نظر متخصص باشد، زیرا در هر حال سلامتی دندان‌ها بیش از زیبایی اهمیت دارد.  

اجزای براکت‌ها

براکت‌ها مهم‌ترین وسایل درمان ارتودنسی هستند. براکت‌های فلزی متداول‌ترین براکت‌ها و جنس آنها از استیل ضد زنگ است. براکت‌ها هستند که نقش اصلی را برای حرکت دندان‌ها در طی این درمان بازی می‌کنند. این وسایل روی تک تک دندان‌هایی که به جا به جایی نیاز دارند نصب می‌شوند و به مروز زمان جای آنها را اصلاح می‌کنند. گاهی براکت به تنهایی برای اصلاح کافی نیست و به تجهیزات دیگر نیز نیاز است. مهم‌ترین اجزای براکت‌ها در ادامه معرفی شده‌اند.

همه براکت‌ها تمام این اجزا را ندارند. مثلاً براکت‌های نامرئی فرمتی کاملاً متفاوت دارند. با توجه به شرایط فرد و طرح درمانی که برای او در نظر گرفته شده است، براکت مخصوص او توسط دندانپزشک با اجزای لازم روی دندان‌های او نصب می‌شود تا اصلاحات لازم صورت گیرند.  

 

نگین براکت

نگین‌های براکت‌ همان قطعات کوچک مربع شکل هستند که روی دندان‌ها قرار می‌گیرند. جنس آنها می‌تواند از فلز یا سرامیک باشد.

 بندهای فلزی

بند‌های فلزی دور دندان آسیای بزرگ قرار می‌گیرند. سیم در داخل کانال مخصوصی که روی این بند نصب شده قرار داده می‌شود. این بندهای فلزی با مواد خاص روی دندان‌ها چسبانده می‌شوند.

سیم ارتودنسی

سیم‌ها به براکت‌ها یا دیگر دستگاه‌های ارتودنسی متصل می‌شوند و دندان‌ها را طی درمان حرکت می‌دهند. می‌توان گفت وظیفه اصلی آنها اعمال نیرو به دندان‌ها است. جنس آن از فلز استیل است. در طی درمان ارتودنسی از سیم‌ها با اندازه‌های متفاوت استفاده می‌شود و با پیشرفت درمان نیروی وارده نیز بیشتر می‌شود.

حلقه‌های کشی

این حلقه‌های کشی کوچک دور براکت قرار می‌گیرند و در واقع سیم را در جای خود نگه می‌دارند. در هر بار مراجعه به ارتودنتیست این کش‌ها باید عوض شوند. برخی براکت‌ها به شکلی هستند که به این حلقه‌ها نیاز ندارند. در این نوع براکت‌ها هنگامی که سیم نگین براکت را می‌کشد دندان‌ها با آنها جا به جا می‌شوند. یعنی نگین براکت مانند یک دستگیره، خودش کار اصلاح دندان‌ها را انجام می‌دهد. گاهی این حلقه‌های کشی برای اعمال نیروی بیشتر در یک جهت خاص به کار می‌روند.

الاستیک

الاستیک‌ها حلقه‌های کشی هستند که میان دو یا چند نگین براکت قرار می‌گیرند. الاستیک برای اعمال نیرو است و موقعیت دندان‌های هر دو فک نسبت به هم را تغییر می‌دهد. ناهنجاری‌های فکی مانند جلو بودن فک بالا یا فک پایین قابل درمان هستند.  

فنر مارپیچی

فنر مارپیچی فنری است فلزی که دور سیم‌های ارتودنسی پیچیده می‌شود. این فنر با هدف ایجاد فاصله بین دندان‌ها بین دو دندان قرار می‌گیرد. در برخی موارد این فنرهای مارپیچی برای به وجود آوردن فضا به منظور بیرون زدن دندان نهفته یا کاشت ایمپلنت به کار روند.

قلاب ارتودنسی

قلاب ارتودنسی یک زائده فلزی است که به نگین‌های براکت متصل می‌شود تا حلقه‌های کشی دور آنها قرار گیرند.

 زنجیر پلاستیکی

زنجیر در مواردی در این درمان به کار می‌رود که قرار باشد چند دندان با هم حرکت کنند تا فاصله‌ای بین آنها به وجود نیاید. این زنجیر پلاستیکی مجموعه‌ای حلقه کشی است که دور نگین قرار می‌گیرد.

ناهنجاری کلاس III

اگر دندان‌ها در سلامت باشند، در جای خود قرار دارند و کارایی مهم آنها که جویدن است به خوبی انجام می‌شود. اما همیشه دندان‌ها مرتب و سالم نیستند و به دلایل گوناگون و تحت تأثیر عوامل مختلف ممکن است دچار ناهنجاری‌های فکی و دندانی شوند.

این مشکلات دارای درجه‌های مختلف هستند و به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• ناهنجاری‌های کلاس I
• ناهنجاری‌های کلاس II
• ناهنجاری‌های کلاس III

هریک از این ناهنجاری‌ها درمان خاصی خود را دارند. این احتمال وجود دارد که ترکیبی از این ناهنجاری‌ها و نواقص فکی وجود داشته باشد.

 

ناهنجاری کلاس I

این مشکل وقتی در فک‌ها ایجاد می‌شود که دندان‌ها در موقعیت صحیح و درست خود نباشند؛ یعنی فک‌ها در جای خود هستند، اما دندان‌ها نسبت به هم جایگاه درستی ندارند. اندازه دندان‌ها در این ناهنجاری ممکن است نسبت به فک بزرگ یا کوچک باشد. این نقص فکی جویدن را دچار اشکال می‌کند. به علاوه مشکلاتی که برای سلامتی دندان‌ها ایجاد می‌شود، نازیبا شدن چهره نیز یکی دیگر از عوارض این نقص‌ها است.

ناهنجاری کلاس II

فک بالای افراد دچار این ناهنجاری رشد بیشتر داشته و یا فک پایین رشد کافی نداشته است. به این ترتیب، در هر حالت فک پایین عقب‌تر قرار دارد و فک بالا حالت جلوزدگی دارد. این ناهنجاری نیز زیبایی چهره را با مشکل مواجه می‌کند.

ناهنجاری کلاس III

ناهنجاری کلاس سه از دو نوع دیگر نادرتر است و زمانی اتفاق می‌افتد که فک پایین رشد بیشتری داشته باشد. این نقص موجب می‌شود فرد در زمان جویدن مشکل داشته باشد. سلامت فرد نیز به این ترتیب در خطر است. در این بیماری، فک بالا عقب‌تر و فک پایین جلوتر دیده می‌شود. ظاهراً این مشکل ممکن است فقط دندان‌ها را درگیر کرده باشد، اما در استخوان‌های فکی هم علائمی قابل مشاهده است.

نیم رخ صورت این افراد تقریباً مقعر به نظر می‌رسد و فرم زیبایی ندارد. دندان‌های فک پایین این افراد برای جبران به سمت عقب متمایلند که موجب شلوغی دندان‌های فک پایین خواهد شد. این ناهنجاری به شکل فاصله گرفتن دندان نیش پایین از بالا در مسیر رو به جلو دهان یا بیش از اندازه جلو، آمدن دندان‌های عقبی پایین نیز نمود پیدا می‌کند.

درمان ناهنجاری‌ کلاس ۳

این بیماری در سنین پایین با ارتودنسی قابل درمان است، اما وقتی فرد بیمار بزرگ‌تر می‌شود و رشد می‌کند، درمان ارتودنسی به تنهایی کفایت نمی‌کند و در بیشتر موارد جراحی نیز باید انجام شود.

شدت مشکل نیز در درمان مؤثر است. این که محل اصلی درگیری کدام نواحی دندان، استخوان یا هر دو و فک بالا، پایین یا هر دو باشد درمان را متفاوت می‌کند.

در صورتی که این ناهنجاری به علت کوچکی فک بالایی بوده و بیمار نیز سن زیادی نداشته باشد، دستگاه‌های ارتودنسی خارج دهانی به خوبی می‌توانند آن را درمان کنند. از دستگاه‌های خارج دهانی که برای درمان این ناهنجاری استفاده می‌شوند می‌توان Face mask و Reverse Chin Cup را نام برد. دستگاه‌های کوچک داخل دهانی نیز با استفاده از تکنیک‌های جدید نقص جلو بودن فک بالا را بر طرف خواهند کرد.

همان طور که گفتیم وقتی فرد با این ناهنجاری بزرگ شود، به علاوه ارتودنسی به جراحی نیز نیاز خواهد داشت.

البته باید این نکته را خاطر نشان کرد که اگر ناهنجاری کلاس ۳ در اثر بزرگی فک پایین باشد، در هیچ سنی تنها با ارتودنسی قابل درمان نخواهد بود و جراحی حتماً باید انجام شود.

گاهی این مشکل ممکن است تنها در اثر لغزش دندان‌ها حین جفت شدن ایجاد شده باشد و با اصلاح شکل دندان‌ها مشکل حل ‌شود، اما تشخیص غلط و درمان نادرست آن ممکن است موجب ایجاد شکل واقعی این نقص شود. به همین دلیل انتخاب ارتودنتیست متخصص برای تشخیص درست و شیوه درمانی صحیح ضروری است.

رژیم غذایی در درمان ارتودنسی

یکی از مشکلاتی که بیماران تحت درمان ارتودنسی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند طولانی بودن این دوره است. بیشترین عامل مؤثر در نتیجه ارتودنسی رعایت بهداشت دهان و دندان توسط بیمار است. اما مراقبت از دندان‌ها تنها شامل بهداشت نمی‌شود و تأثیر تغذیه در این دوره را نیز نباید دست کم گرفت.

مراقبت از براکت‌ها دشوار است، به ویژه در روزهای اولیه که بیمار به حضور آنها عادت ندارد و می‌خواهد مانند قبل به خوردن ادامه دهد. اما این نکته مهم را باید بداند که انتخاب خوراکی‌ها و غذاها باید از روی سفتی، چسبندگی و نرمی آنها صورت گیرد. به همین دلیل، برخی از غذا منع مصرف دارند و مصرف برخی دیگر توصیه می‌شود.

البته این مشکلات مربوط به افرادی است که از براکت‌های ثابت استفاده می‌کنند، براکت‌های متحرک در زمان غذا خوردن از دهان خارج می‌شوند و مشکلات ارتودنسی ثابت را ندارند. لازم نیست بیماران زیاد به خودشان سخت بگیرند، کافی است نکاتی که در ادامه آمده است در زمان خوردن مد نظر داشته باشند تا بتوانند این دوره را به سلامت به پایان برسانند.

 

بیماران با وجود ارتودنسی چه مواد غذایی را نمی‌توانند بخورند؟

• مواد غذایی شیرین

یکی از مهم‌ترین مواد غذایی که طی این دوره باید با احتیاط مصرف شوند، شیرینی‌ها و خوراکی‌های شیرین هستند. خوردن غذاهای دارای مقدار شکر زیاد ممنوع است. مواد غذایی شیرین موجب از بین رفتن مینای دندان می‌شود که در نهایت به پوسیده شدن دندان‌ها منجر خواهد شد. تمیز کردن دندا‌ن‌ها و دهان با وجود براکت‌ها سخت‌تر از حالت عادی است و به همین دلیل بیمار باید به مصرف خوراکی‌ها در این زمان حساس باشد.

• مواد غذایی سفت

یکی دیگر از مواد غذایی مهم در طی درمان ارتودنسی خوراکی‌های سفت هستند. شکستن آجیل، یخ یا مواد سفت دیگر با دندان در این دوره ممنوع است. حتی در برخی موارد ممکن است موجب شکسته شدن و آسیب دیدن براکت‌ها شوند.

خوردن ذرت، آجیل، آب نبات و شکلات، آدامس، یخ و چیپس را در این دوره فراموش کنید و تا پایان درمان صبر کنید. گوشت‌های چسبیده به استخوان‌ها نباید با وجود وسایل ارتودنسی جویده شوند. گاز زدن سیب، هویج، نان باگت، بیسکویت و نان سفت و نان پیتزا را هم به بعد از درمان موکول کنید.

• مواد غذایی چسبنده

یکی دیگر از مواد غذایی که نباید در زمان ارتودنسی استفاده شوند، مواد خوراکی با خاصیت چسبندگی هستند. به عنوان مثال می‌توان آدامس، شکلات، تافی‌، کارامل‌، گز، سوهان، بلال و آبنبات را نام برد. این مواد به براکت‌ها می‌چسبند و موجب پوسیدگی دندان‌ها می‌شوند. همچنین ممکن است موجب آسیب دیدن براکت‌ها و سیم‌ها شوند.

چگونه می‌توان این مواد غذایی را مصرف کرد؟

با توجه به طولانی بودن دوره درمان، برای این که به بیمار خیلی سخت نگذرد، او می‌تواند مواد غذایی مورد علاقه خود را بخورد، اما نه به حالت معمول بلکه به شیوه‌ای متفاوت. یکی از بهترین راه‌ حل‌ها برای این بیماران تبدیل قطعات بزرگ خوراکی‌ها به قطعات کوچک است. آسیاب کردن آجیل‌ها، آب پز کردن هویج و مکیدن آب نبات و شکلات می‌توانند طی کردن این درمان را برای بیمار راحت‌تر کنند.

 

بیماران با وجود ارتودنسی چه مواد غذایی را می‌توانند بخورند؟

کیک‌ها و کلوچه‌های نرم و شیرینی‌های آردی آسیبی به براکت‌ها وارد نمی‌کنند. موز، سوپ، نان نرم، ماکارونی، نودل، برنج، پوره سیب‌ زمینی، اسفناج و پنیر از مواد غذایی هستند که بیمار با خیال آسوده می‌تواند از خوردن آنها لذت ببرد.

مصرف غلات، سبزیجات، میوه‌ها، پروتئین‌ها و لبنیات برای تمام افراد لازم است. در این دوره نیز فرد نباید از خوردن آنها غافل شود. همان طور که گفتیم خیلی از خوراکی‌ها را با ریز کردن و تبدیل کردن به قطعات کوچک‌تر می‌توان به راحتی مصرف کرد.

 

فواصل بین دندانی 

به طور طبیعی بین دندان‌ها فاصله وجود دارد. اما این تناسب فاصله در بین دندان‌ها، در برخی افراد خیلی رعایت نشده است؛ مثلاً برخی دندان‌های به هم فشرده دارند و برخی فاصله بین دندان‌های آنها زیادتر از اندازه معمول است. اما بیشترین عارضه‌ای که دارند نا زیبا کردن چهره و لبخند است. به ویژه که فواصل در میان دندان‌های فک بالا باشد. فاصله‌ها در اثر عوامل مختلفی ایجاد می‌شوند.

چرا بین دندان‌ها فاصله ایجاد می‌شود؟

• وجود دندان غایب در دهان یکی از این دلایل است.
• ابتلا به بیماری‌های لثه که موجب تحلیل رفتن استخوان فکی می‌شود، از مهم‌ترین دلایل ایجاد فاصله است. در این بیماری دندان‌ها در نهایت لق می‌شوند و احتمال افتادن آنها وجود دارد.
• زبان زدن به دندا‌ن‌های قدامی فک بالا یکی دیگر از علل ایجاد فاصله بین دندان‌ها است.
• مکیدن انگشت نیز علاوه بر ایجاد مشکل دیپ بایت، موجب فاصله دار شدن دندان‌های پیشین نیز خواهد شد.
• در صورتی که فرنوم بزرگ باشد بین دندان‌ها فاصله ایجاد می‌شود (فرنوم بافتی است که لثه و لب را به هم وصل می‌کند).
• اگر اتصال ماهیچه‌ای که لب را به لثه متصل می‌کند متفاوت باشد، فاصله دار شدن دندان‌ها را در پی خواهد داشت.
• فاصله افتادن بین دندان‌ها در زمان کودکی نیز به دلیل رشد و بزرگ شدن فک‌ها اتفاق می‌افتد. اما ممکن است به طور موقتی باشد.
• در موارد نادری نیز فاصله بین دندانی می‌تواند نشانه وجود یک بیماری خطرناک و وجود تومور باشد که با عمل جراحی قابل برداشت است.

 

  

فواصل بین دندان‌ها چه مشکلاتی را ایجاد می‌کنند؟

فاصله بین دندان‌ها ممکن است سلامت لثه‌ها را به خطر بیاندازد. در زمان غذا خوردن، ذرات غذا در فضای ایجاد شده بین دندان‌ها می‌رود، به این ترتیب این لثه است که غذاها را خرد می‌کند نه دندان. در ضمن، فاصله بین دندان‌ها در اثر گذر زمان بیشتر می‌شود.

به همین دلایل، برای از میان برداشتن این فاصله‌ها باید اقدام شود. یکی از بهترین روش‌های درمانی برای این کار ارتودنسی است. اما به جز آن دندانپزشک‌ها روش‌های دیگری را نیز توصیه می‌کنند.

بهترین شیوه‌های درمان فاصله بین دندانی بدون ارتودنسی کدامند؟

• ونیر،  برای اصلاح فاصله بین دندانی ونیر روشی عالی است. از این روش در شرایطی استفاده می‌شود که خطر دیگری سلامت دهان یا دندان را تهدید نکند. ونیر، این پوسته نازک، روی دندان‌ها چسبانده می‌شود. مزیت ونیز انتخاب رنگ و اندازه و فرم آن به دلخواه بیمار است.

• باندینگ، این روش برای از بین بردن فاصله‌های کم مناسب است. در باندینگ ماده‌ای رزینی روی سطح دندان‌ها چسبانده و فاصله بین دندان‌ها با آن پر می‌شود.

• لمینت، برای اصلاح فاصله بین دندان‌ها همراه با تغییر رنگ و اصلاح فرم دندان‌ها لمینت روشی ایده آل است.

• روش ترمیمی، فاصله کمتر از 2 میلی متر با این روش پر می‌شود.

• روکش، در این روش نیز فاصله‌ها با روکش پر می‌شوند. ممکن است موجب شود دندان‌ها اندازه‌ای بزرگ‌تر از حد معمول داشته باشند.

 

چگونه از فاصله دار شدن دندان‌ها پیشگیری کنیم؟

اگر عامل ایجاد فاصله‌ها نقص‌های بین دندانی‌ باشد، راهی برای پیشگیری وجود ندارد. اما در موارد دیگر با رعایت بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن به موقع و کشیدن نخ دندان می‌توان مانع از ایجاد برخی فواصل شد. ترک عادات نادرست مانند مکیدن انگشت زیر نظر دندانپزشک نیز می‌تواند از عوامل پیشگیری باشد.

البته ضربه زدن زبان به دندان‌ها شاید قابل کنترل توسط بیمار نباشد. همچنین، اگر بیماری‌های تحلیلی لثه زود تشخیص داده شوند، احتمال پیشگیری از ایجاد فواصل وجود دارد.

اگر فرد به طور مداوم تحت نظر دندانپزشک یا ارتودنتیست باشد، این فواصل خیلی زود تشخیص داده می‌شوند و پیش از این که در اثر گذر زمان بیشتر شوند، برای درمان آنها اقدام خواهد شد.

 ارتودنسی 

ارتودنسی را ترکیبی از علم دندانپزشکی و هنر اصلاح تناسب صورت و دندان‌ها می‌دانند. با این روش درمانی بسیاری از اختلالات و ناهنجاری فکی و نازیبایی‌ها به زیبایی تبدیل خواهند شد.

یکی از موارد مهمی که ذهن افراد را پیش از انجام درمان ارتودنسی به خود درگیر می‌کند، کاهش یا افزایش عمر دندان‌ها بعد از تمام شدن دوره است.

در این شیوه درمانی نیز مانند بسیاری از درمان‌ها عوامل بسیاری در طول عمر دندان‌ها تأثیر گذار هستند. اگر می‌خواهید بدانید امکان افزایش عمر دندان‌ها با ارتودنسی وجود دارد یا نه، این مقاله را بخوانید.

ارتودنسی، درمانی فراتر از زیبایی است

درمان با ارتودنسی می‌تواند دندان‌ها، بافت لثه و استخوان اطراف آنها را از گرفتاری‌ها و اختلالات بسیاری نجات دهد. یکی از مهم‌ترین اهداف این درمان، مرتب کردن و نظم بخشیدن به دندان‌ها است.

با استفاده از وسایل ارتودنسی و پخش مساوی نیرو به تمام جهت‌ها و کاهش فشار روی ریشه دندان‌ها، می‌توان این نظم را بر قرار کرد.

هدف ارتودنتیست از این درمان در مرحله نخست حفظ و تأمین سلامت دهان و دندان است. اما شرایط زندگی فردی و اجتماعی افراد بعد از درمان دندان‌ها به طور حتم تغییر خواهد یافت.

چگونه ارتودنسی موجب افزایش عمر دندان‌ها می‌شود؟

• تشخیص به موقع ناهنجاری‌ها فکی یا دندانی از وخامت بیشتر این مشکلات می‌کاهد.
• مراجعه هر چه سریع‌تر به دندانپزشکی به ویژه در سنین ۷ تا ۸ سالگی، می‌تواند در پیشگیری از مشکلات مؤثر باشد.
• وقتی دندان‌ها در جای خود قرار بگیرند، به این ترتیب حفظ بهداشت آنها و تمیز کردنشان نیز بهتر صورت خواهد گرفت.
• درمان حدود یک سال و نیم تا دو سال و نیم به طول می‌انجامد که برای حفظ روابط بین دندانی باید تا مدتی از پلاک نگهدارنده نیز استفاده شود.
• رعایت بهداشت در طی زمانی که فرد تحت درمان ارتودنسی است لازم است. عدم رعایت بهداشت پوسیدگی دندان‌ها و مشکلات لثه را به همراه خواهد داشت.
• خوردن غذاهای سفت نیز با وجود دستگاه‌های ارتودنسی در دهان کار درستی نیست.
• مراقبت از دستگاه‌های ارتودنسی و پلاک‌ها دوره درمان را کوتاه‌تر و دستیابی به نتیجه مطلوب‌تر را ممکن می‌کند.

 

مزایای ارتودنسی را بشناسید

• از مزایای این درمان می‌توان به بهبود سلامت و بهداشت دهان و دندان اشاره کرد.
• غذا خوردن و جویدن راحت‌تر از گذشته خواهد بود.
• اختلالات گفتاری و ادای کلماتی که پیش از این مشکل بود، اصلاح خواهد شد.
• با بر طرف کردن ناهنجاری‌ها مسواک زدن و کشیدن نخ دندان آسان‌تر خواهد بود.
• بیماری‌های لثه درمان خواهند شد.
• دندان قروچه و ساییدگی دندان‌ها در اثر درست قرار نگرفتن فک‌ها روی هم اصلاح خواهد شد.
• دندان‌های بیرون زده پیش از اعمال درمان در خطر آسیب هستند که بعد از درمان در امان خواهند بود.

 

عوارض ارتودنسی را بشناسید

• مهم‌ترین عامل ایجاد عوارض درمانی برای بیمار تحت درمان به مهارت ارتودنتیست وابسته است. تشخیص‌های نادرست می‌تواند شامل کشیدن بیجای دندان و به هم زدن نیم رخ بیمار باشد و یا منجر به ایجاد پوسیدگی‌ها و بیماری‌های لثه شود. این آسیب‌ها در مواردی قابل جبران نخواهند بود.
• انتظارات و توقعات بیمار از درمان باید منطقی و واقع بینانه باشد. وظیفه دندانپزشک معالج است که به طور کامل بتواند بیمار را از گرفتن نتیجه درمان توجیه کند.
• عدم رعایت بهداشت منجر به آسیب‌های شدید دهانی می‌شود و به هیچ عنوان بیمار نباید در آن کوتاهی کند.
• احتمال برگشت درمان نیز وجود دارد که البته به مواردی مانند نوع بیماری و ناهنجاری فکی بستگی دارد.
• احتمال کوتاه شدن طول ریشه در مقیاس میکروسکوپی نیز وجود دارد.
• ممکن است بیمارانی که به مشکلات فکی دچار هستند پس از پایان دوره به درمان‌های تکمیلی مانند جراحی فک نیز نیاز داشته باشند. این افراد در طی درمان دچار درد فک نیز خواهند بود.

 ارتودنسی پیشگیری در کودکان 

یکی از مواردی که ممکن است مانع از مراجعه والدین برای معاینه دندان‌های کودکان برای انجام ارتودنسی شود، درد است. والدین به ویژه مادران تحمل درد کشیدن و ناراحتی فرزندشان را ندارند.

درمان ارتودنسی با توجه به مکانیسمی که دارد و کاری که روی دندان‌ها انجام می‌دهد با درد همراه است. با توجه به تفاوتی که فک و دندان‌های کودکان با بزرگسالان دارد، ممکن است این درمان برای آنها نیز با درد همراه باشد. البته درد در این شیوه درمانی به عوامل مختلفی بستگی دارد.

ارتودنسی پیشگیری چیست؟

ارتودنسی که در سنین ۶ یا ۷ سالگی و در ابتدای رشد دندان‌های دائمی در دهان کودک انجام می‌شود، ارتودنسی پیشگیری نام دارد. زیرا با آن جلوی به وجود آمدن بسیاری از اختلالات در بزرگسالی گرفته خواهد شد.

به دلیل این که در کودکی فک همچنان در حال رشد است، از این عامل می‌توان برای حرکت دادن دندان‌ها و سرعت بخشیدن به درمان ارتودنسی استفاده کرد. 

در چه مواردی از ارتودنسی برای کودکان استفاده می‌شود؟

• داشتن مشکل در جویدن غذاها
• تنفس با دهان
• مکیدن انگشت
• از دست دادن زود هنگام دندان‌های دائمی
• داشتن دندان اضافه
• نامرتبی، به هم فشرده بودن یا فاصله داشتن دندان‌ها
• جلو یا عقب بودن فک بالا یا پایین
• گاز گرفتن مدام گونه‌ها
• قرار نگرفتن دندان‌های فک بالا و پایین به درستی روی هم
• بی تقارنی در صورت
• دندان قروچه

 

آیا درمان ارتودنسی دردناک دارد؟

درد ناشی از درمان ارتودنسی در واقع پاسخی کاملاً طبیعی است که بدن فرد نسبت به تغییرات نشان می‌دهد. فشاری که دستگاه‌های ارتودنسی بر دهان وارد می‌کنند موجب درد می‌شود.

بیشترین درد در ارتودنسی در روزهای نخست است. عوامل مؤثر بر درد عبارتند از:

• جنسیت
• سن
• آستانه درد
• استرس

عوامل تأثیر گذار بر کاهش درد ناشی از ارتودنسی پیشگیری

• رژیم غذایی
• داروهای مسکن
• بهداشت دهان و دندان
• مراجعه به ارتودنتیست

رژیم و برنامه غذایی کودکان

کودکی که تحت درمان است باید از خوردن غذاهای سفت و چسبنده خودداری کند. این خوراکی‌ها به براکت‌ها آسیب می‌زنند. توصیه‌ می‌شود در هفته‌ اول غذاهای نرم مانند سوپ، آش و پوره به کودک خورانده شود. والدین باید در مقابل خواست آنها برای خوردن شکلات و خوردنی‌های سفت دیگر مقاوت کنند.

داروهای مسکن مصرفی کودکان

بیشتر کودکان آستانه درد کمی دارند. در صورت نیاز به طور حتم ارتودنتیست معالج داروی مسکن لازم را برای کاهش درد تجویز خواهد کرد.

چگونگی بهداشت دهان و دندان

رعایت بهداشت دهان و دندان از مهم‌ترین عوامل تأثیر گذار در ارتودنسی است. دندانپزشک باید صحیح مسواک زدن با وجود براکت‌ها و استفاده از نخ دندان و دهان شویه مخصوص کودکان را به والدین و کودکان آموزش دهد. والدین باید بر این کارها نظارت داشته باشند.

مراجعه به موقع به ارتودنتیست

اگر والدین به طور مرتب کودکان را برای معاینه به مطب یا کلینیک دندانپزشکی ببرند، به این ترتیب بسیاری از مشکلات توسط آنها تشخیص و رفع خواهد شد.

مراقبت از وسایل ارتودنسی در دهان کار ساده‌ای نیست. به خصوص برای کودکان که مدام در حال جست و خیز هستند و احتمال زمین خوردن و برخورد آنها با دیوار یا وسایل وجود دارد.

اگر در اثر ضربه یا حادثه آسیبی جدی به وسایل ارتودنسی در دهان کودکان وارد شود، والدین باید در اسرع وقت با دندانپزشک تماس بگیرند و مورد را توضیح دهند تا بتوانند به طور اورژانسی کودک را نزد او ببرند.

همراهی با کودک در زمان درمان ارتودنسی

والدین طاقت درد کشیدن کودکان را ندارند. در روزهای ابتدایی درمان که درد زیاد است، ممکن است آنها بی طاقت شوند و بزرگسالان تحت تأثیرشان قرار بگیرند. اما بهتر است والدین بر خود مسلط باشند و با راه‌هایی که می‌توانند درد آنها را کاهش دهند. هرگز والدین نباید تسلیم کودکان شوند.

نشست فصلی انجمن ارتودنتیست‌های ایران

حضور متخصصان ارتودنسی و رادیولوژیست‌های فک و صورت از سراسر کشور در دهمین نشست فصلی انجمن ارتودنتیست‌های ایران (سی بی سی تی در ارتودنسی)

این نشست فصلی در مرکز همایش‌های صدا و سیما در ۲۷ بهمن ۱۳۹۶ برگزار خواهد شد. متخصصان و رادیولوژیست‌های بسیاری آمادگی خود را برای حضور در این نشست اعلام کرده‌اند. سالن شیخ مفید از ساعت 9:30 تا 15 آماده پذیرایی از افراد شرکت کننده در این نشست خواهد بود.

برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره‌های دفتر انجمن 86111814 و 09129338860 تماس حاصل فرمایید.

اورژانس ارتودنسی

درمان اورژانسی به این معنا است که مشکلی برای فرد پیش بیاید که سریع مجبور باشد برای رفع آن اقدام کند. اگر شما از بیماران تحت درمان ارتودنسی هستید و مجبورید وسایل و براکت‌های ارتودنسی را در دهان خود داشته باشید، ممکن است با مشکلاتی مواجه شوید. در هر صورت براکت‌ها یک وسیله اضافی هستند که تا فرد به وجود آنها در دهان خود عادت کند به زمان نیاز دارد.

برخی از مشکلات ممکن است طوری باشند که بتوان تا وقت تعیین شده بعدی برای مراجعه آن را تحمل کرد، اما در مواردی هم آسیب‌ها جدی هستند و عواقب بدی را به همراه خواهند داشت. ایجاد درد و ناراحتی نیز از عوامل مهمی هستند که مراجعه بیمار را تسریع می‌کنند.

  

حوادث، مهم‌ترین دلیل مراجعات اورژانسی

اگر بیمار تحت درمان ارتودنسی در اثر حادثه یا تصادف به فک و دندان‌های او آسیب وارد شود باید هر چه سریع‌تر به دکتر معالج خود مراجعه کند. البته ممکن است در زمان تصادف قسمت‌های دیگر بدن نیز آسیب دیده باشد. می‌تواند در زمان مراجعه برای درمان، تلفنی با مطب دندانپزشک در تماس باشد و از او برای انجام اقدامات لازم کمک بگیرد. احتمال ایجاد حوادث برای کودکان و نوجوانان بیشتر است که والدین باید مراقب آنها باشند.

در روزهای ابتدایی بیمار با چه مشکلاتی مواجه خواهد شد؟

• ایجاد حساسیت و وجود درد در دندان‌ها

درمان: وجود درد در روزهای اول درمان ارتودنسی کاملاً طبیعی است. در حالت معمول این درد تا دو روز دوام خواهد داشت و بعد کم کم بر طرف می‌شود. اگر درد خارج از تحمل شود، می‌توان آن را با استفاده از قرص‌های مسکن آرام کرد.

• زخم شدن دهان

درمان: ممکن است در روزهای ابتدایی در اثر تماس براکت‌ها با دهان زخم‌هایی در داخل لب یا گونه‌ها ایجاد شود. بافت داخل دهان توانایی تطابق با براکت‌ها را ندارد، اما کم کم مقاوم می‌شود و خود را با آنها وفق می‌دهد. برای کاهش درد باید در محل تماس از موم یا پنبه استفاده کرد. زخم‌ها چند روز بعد التیام می‌یابند. از خوردن غذاهای تند و ترش که تحریک کننده هستند خودداری شود. استفاده از دهان شویه یکی از راه‌های درمان این زخم‌ها است. اما اگر با هیچ کدام از این شیوه‌ها زخم‌ها خوب نشوند، باید برای معالجه به مطب رفت. 

اقدام لازم برای رفع مشکلات براکت‌ها و وسایل ارتودنسی

• شکستن و لق شدن براکت‌ها

درمان: اگر این مشکل برای شما درد و ناراحتی ایجاد کند باید برای مراجعه اورژانسی با مطب تماس بگیرید. اگر اتصال براکت با سیم قطع نشده باشد، با آن کاری نداشته باشید و اگر لازم شد روی آن را با موم بپوشانید. در صورت خارج شدن براکت‌ها باید اورژانسی به مطب مراجعه شود.

• لق شدن بندهای براکت‌ها

درمان: اگر لازم باشد برای چسباندن بندها باید به مطب مراجعه شود. وجود درد یکی از مواردی است که شما را مجبور به مراجعه نا به هنگام می‌کند. اگر بند به طور کامل از روی دندان جدا شده باشد، هر چه زودتر باید برای ویزیت وقت گرفت.

• گم کردن کش دور براکت

درمان: گم شدن یک یا دو کش براکت مشکل خاصی ایجاد نخواهد کرد و بیمار می‌تواند تا مراجعه بعدی صبر کند. اما در صورتی که این تعداد از دو کش بیشتر شود، باید برای مراجعه زودتر از موعد اقدام شود.

• بیرون آمدن سیم‌های فلزی اطراف براکت‌ها

درمان: گاهی سیم‌های فلزی نازک هستند و ممکن است تغییر شکل بدهند. این تغییر با درد و ناراحتی برای بیمار همراه خواهد بود. اگر نتوانستید سیم را به سر جای خود برگردانید، روی آن موم بگذارید و به مطب مراجعه کنید.

• بیرون آمدن سیم ارتودنسی

درمان: بعضی سیم‌های ارتودنسی انعطاف پذیرند و ممکن است از روی براکت‌ها در بیایند. در صورتی که انتهای سیم از داخل دستگاه بیرون بزند، می‌توان با استفاده از پنس یا موچین آن را به سر جایش برگرداند. اگر هم نتوانستید این کار را انجام دهید، با استفاده از موم روی آن را بپوشانید و با مطب تماس بگیرید.

 

انکوریج چیست؟

اساس درمان ارتودنسی همان طور که می‌دانید حرکت دندان‌ها است. ممکن است فکر کنید دندان‌ها ستون‌هایی محکم و بی‌حرکت هستند، اما این طور نیست. با ارتودنسی بسیاری اختلالات و به هم ریختگی‌ها و به هم فشردگی‌های دندانی با حرکت دادن دندان‌ها انجام می‌شود. اما نکته‌ای که در این درمان مطرح است، حرکت دندان‌هایی است که نیازی به جا به جا شدن آنها نیست. در این موارد از شیوه‌ای به نام انکوریج استفاده می‌شود. انکوریج را می‌توان در واقع نقطه ثابت در اتودنسی دانست. Anchorage به معنای لنگر است که البته ناگفته نماند عملکرد آن نیز کاملاً شبیه به لنگر کشتی است و در مقابل حرکت مقاوت می‌کند.

روش‌های انکوریج در ارتودنسی

یکی از ساده‌ترین راه‌های انکوریج کردن دندان‌ها افزایش تعداد دندان‌ها و بستن آنها به شکل عدد 8 انگلیسی است. سطح تماس و تعداد ریشه‌های دندان‌ها بر اندازه انکوریج تأثیر گذارند. مقدار انکوریج در جا به جایی دندان‌ها تک ریشه متغیر است. می‌توان گفت نیرویی که بر دندان‌ها اعمال می‌شود از تعداد ریشه دندان‌ها مهم‌تر است. نتیجه این که اندازه انکوریج یک دندان تک ریشه نسبت به سه ریشه کمتر است.

برای رسیدن به هدف کنترل حرکت ناخواسته دندان‌ها می‌‌توان از وسایل خارج دهانی یا داخل دهانی استفاده کرد که ممکن است معایبی مانند همکاری نکردن بیمار و ناکارآمدی انکوریج را به همراه داشته باشد. محل قرار گرفتن این وسایل با توجه به وضعیت پریودنتال و بیومکانیکال دندان‌ها در نظر گرفته می‌شود.

 

 

دستگاه‌های داخل دهانی

دستگاه‌های لنگر موقت (TADS): پیچ‌هایی کوچک به نام مینی اسکرو هستند که در استخوان فک جای می‌گیرند و به عنوان نقطه ثابت به کار می‌روند. چون این پیچ‌ها خیلی کوچک هستند و تنها با تزریق بی حسی در استخوان گذاشته می‌شوند. جنس آنها استیل است و به راحتی پس از اتمام کار از دهان خارج می‌شوند.

فنرهای Up righting: این فنرها با هدف انکوریج در ناحیه پره مولرهای اول همراه با Coil Spring و دستگاه  Nance برای عقب رفتن مولرها به کار می‌روند. بعد از جای گرفتن در Vertical SLOT براکت پره مولر فعال و موجب حرکت Torque ریشه می‌شوند. آنها علاوه بر مقاومت دندان پره مولر در برابر نیروهای مزیالی، موجب گشتاوری در طرف عقربه‌های ساعت و حرکت دیستالی تاج پره مولر خواهند شد.

دستگاه Nance: این دستگاه که با هدف انکوریج دندان‌ها استفاده می‌شود، تکمه‌ای اکریلیت دارد که در عمیق‌ترین بخش پالیت قرار می‌گیرد. دو بخش قوسی شکل آن به قسمت پالاتال بندهای مولرهای فک بالایی جوش می‌خورند یا درون تیوب‌های پالاتال گذاشته می‌شوند. باید اشاره کرد عمق و شکل پالیت نقش مهمی دارد. اگر پالیت در بخش قدامی تیوب‌های پالاتال باشد، دستگاه Nance ممکن است دچار لغزش شود که برای حفظ‌ آن پالیت‌های عمیق و باریک کاربرد دارند. این دستگاه بهتر است پهن باشد تا بخش قدامی پالیت را پوشش دهد. ممکن است موجب سوراخ شدن مخاط پالیت شود که در این صورت انکوریج کافی اتفاق نخواهد افتاد. غشای مخاطی پالیت در برابر دستگاه Nance مقاوم است و بافت کرتینیزه ضخیم دارد و در برابر نیروهای مداوم زیاد مقاوم نیست. به همین دلیل در اثر تحریک و رعایت نکردن بهداشت احتمال ایجاد التهاب وجود دارد.

دستگاه Sliding Jig: این دستگاه همراه الاستیک‌های بین فکی یا داخل فکی به کار می‌رود و ترکیبی از وایر 0.7 میلی متر همراه با هوک است که در امتداد وایر اصلی حرکت می‌کند و نیروی Cl II الاستیک را مستقیم به دندان مولر انتقال می‌دهد.

انکوریج با استخوان کورتیکال: جا به جا کردن دندان‌ها در استخوان ترابکولار آسان‌تر از کورتیکال است. اگر ریشه دندان‌های انکور در برابر استخوان کورتیکال قرار گیرند، مقاومتشان را نسبت به حرکت بالا می‌برند. همچنین، حرکت Lingual Root Torque در دندان کانین فک پایین موجب راحت شدن حرکت آن به عقب می‌شود.

دستگاه‌های خارج دهانی

دستگاه‌های خارج دهانی نیز برای این کار بسیار مناسب هستند. برای پیشگیری از حرکت به طرف جلوی دندان‌های خلفی تقریباَ ۳۰۰ تا ۳۵۰ گرم نیرو نیاز است. هدگیر سرویکال و هدگیر High Pull از دستگاه‌های خارج دهانی هستند که در موارد لزوم از آنها استفاده می‌شود. تسمه هدگیر روی چانه یا پیشانی بیمار قرار می‌گیرد و باید روزی ۱۲ ساعت استفاده شود. هدگیرها این مشکل را دارند که وابستگی بسیار زیادی به همکاری بیمار دارند، یعنی اگر بیمار همکاری لازم را نداشته باشد موفقیتی در درمان به دست نمی‌آید.

ارتودنسی در کودکان 

ارتودنسی در واقع ردیف کردن دندان‌ها به منظور زیبایی آنها است. بهترین زمان برای انجام درمان ارتودنسی در زمان کودکی است. بیشتر متخصصان ارتودنسی دلایل زیادی را می‌آورند که ارتودنسی در زمان کودکی نتایج بهتری برای بیمار دارد. ناهنجاری‌ها و اختلالات دندانی ممکن است عوامل ارثی داشته باشد. برای رفع این مشکلات دلیلی جز درمان ارتودنسی وجود ندارد. خیلی از والدین بر این تصور هستند که ممکن است این مشکلات خود به خود رفع شوند، ولی این احتمال وجود ندارد.

والدین موظف هستند کودک 7 ساله خود را برای معاینه نزد ارتودنتیست ببرند. در این زمان رشد فک هنوز ادامه دارد و درمان در زمان کمتر انجام می‌شود. دندانپزشک متخصص از این رشد در جهت جا به جایی و حرکت دندان‌ها بهره می‌برد. احتمال موفقیت این درمان بعد از کامل شدن رشد و شکل گرفتن ساختمان صورت هم زمان با هم بیشتر است.

چرا کودکان باید برای ارتودنسی مراجعه کنند؟

اهمیت قائل شدن برای دندان‌های شیری از دلایل مهم مراجعه به دندانپزشک کودکان است. کودکان همان طور که اشاره کردیم به ناهنجاری‌های دندانی و فکی دچار می‌شوند. ناهنجاری‌هایی مثل کجی دندان‌ها، اختلال در هم پوشانی دندان‌ها، به هم فشردگی دندان‌ها و قرار نگرفتن درست فکین روی هم از مهم‌ترین دلایلی‌ هستند که کودکان را ترغیب به انجام این درمان می‌کند.

آنها ممکن است با مشکلاتی مانند اختلال در جویدن و بلع و همچنین در گفتار و ادای کلمات مواجه شوند و از همه مهم‌تر در تنفس مشکل داشته باشند. درنهایت نیز پوسیدگی دندان‌ها از دیگر گرفتاری‌هایی است که بسیار باید مراقب بود تا در پی این اختلالات بروز نکنند.

عادت غلط مکیدن انگشت نیز از دیگر مواردی است که باید توسط دندانپزشک تحت نظر و درمان قرار گیرد. همچنین، برخی کودکان عادت دارند زبان خود را به سمت جلوی دهان و دندان فشار دهند که مشکلاتی را برای آنها ایجاد خواهد کرد.

  

ارتودنسی کودکان چطور انجام می‌شود؟

در ابتدا دندان‌های کودک مورد معاینه قرار می‌گیرد و رادیوگرافی در زمانی که احتمال وجود دندان نهفته می‌رود، به طور قطع باید انجام شود تا تشخیص درست برای روند درمان برای کودک داده شود.

سپس ارتودنتیست با فشار ماده‌ای خمیر مانند به دندان‌های فک بالا و پایین از آنها یک قالب تهیه می‌کند. وقتی قالب در بیرون دهان، خشک و سفت شد، الگویی از دندان‌های کودک به دست می‌آید که می‌تواند در نحوه تصمیم گیری برای درمان دندانپزشک را یاری کند.

مهم‌ترین ویژگی پزشکی که با کودکان کار می‌کند این است که طرز رفتار و مدارا کردن با آنها را بداند. بیشتر بچه‌ها به دلیل الگوهای غلط رفتاری یا سن کم ممکن است از دندانپزشکی ترس داشته باشند که در این مورد دندانپزشک موظف است از ترفندهایی برای کاهش ترس آنها استفاده کند.

یکی از کارها شاد کردن محیط دندانپزشکی با استفاده از رنگ‌ها و چیزهایی است که کودکان به آنها علاقه دارند. همچنین، برای ارتودنسی کودکان از براکت‌های رنگی استفاده می‌شود.

علاوه بر براکت‌ها و سیم‌ها، ممکن است دندانپزشک تشخیص دهد که برای تکمیل درمان و رسیدن به نتیجه درمان به وسایل دیگری مانند هدگیر نیز نیاز دارد. وسایلی که برای کودکان در نظر گرفته می‌شوند با این پیش بینی هستند که کودکان کمترین همکاری را در درمان خواهند داشت.

مدت زمان درمان ارتودنسی در کودکان به میزان مشکلات آنها وابسته است. بعد از پایان درمان که در مواردی ممکن است تا ۲ سال طول بکشد، استفاده از قالب نگهدارنده کوچک برای جلوگیری از بازگشت دندان‌ها توصیه می‌شود.

البته یکی دیگر از عوامل تأثیر گذار در روند و طول درمان، نحوه مراقبت از براکت‌ها و دیگر وسایل است. مسواک زدن بعد از غذا و استفاده از نخ دندان باید به کودک آموزش داده شود. در این موارد این والدین هستند که باید کودکان را کمک کنند تا از پوسیدگی‌های احتمالی پیشگیری شود. 

به دلیل اهمیت و طولانی بودن درمان ارتودنسی، رعایت رژیم غذایی از اهمیت برخوردار است. مراقبت‌های این درمان با تغییراتی در رژیم غذایی همراه است تا به دندان‌ها و براکت‌ها آسیبی وارد نشود. برخی از غذاها ممکن است به براکت‌ها صدمه بزنند یا مشکلاتی را به وجود ‌آورند. ممکن است روند ارتودنسی نیز به تأخیر بیفتد. در طی این دوره بهتر است برخی از موارد رعایت شود تا زودتر به نتیجه مطلوب رسید.

بیمار در هفته اول شرایط سختی دارد و بهتر است حتماً از غذاهای نرم استفاده کند. شاید در نگاه اول به نظر برسد که براکت‌ها محکم‌تر از آن هستند که بشکنند یا سیم‌های آنها ممکن است خم شود، اما به طور قطع محدودیت‌هایی برای فرد در غذا خوردن برای مراقبت بیشتر به وجود خواهد آمد. براکت‌ها نمی‌توانند در برابر فشار برخی از مواد غذایی مقاومت کنند. حتی ممکن است به سادگی از جای خود در بیایند و بشکنند.

به دلیل حساسیت دندان‌ها، وقتی براکت‌ها در دهان هستند باید از خوردن مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که موجب پوسیدگی دندان‌ها می‌شوند خودداری شود. این مواد روی دندان‌ها می‌چسبند که باید با مسواک زدن و دهانشویه آنها را تمیز کرد. البته درباره کسانی که ارتودنسی متحرک دارند قضیه کاملاً فرق می‌کند و آنها می‌توانند در زمان خوردن و آشامیدن براکت‌ها را از دهان خارج کنند.

چه غذایی‌هایی را نباید در طول درمان ارتودنسی مصرف کرد؟

به طور معمول، خوردن غذاهای سفت و چسبنده و همچنین غذاهایی که نیاز به جویدن زیاد دارند در این دوره منع می‌شود. بهترین راه حل استفاده از غذاهای نرم است که بعد از آن هم براکت‌ها به سادگی قابل تمیز کردن باشند.

جویدن یخ و خوراکی‌های سفتی مثل آبنبات‌های جویدنی به طور قطع ممنوع است. خوردن غذاهای چسبنده مانند انواع شکلات آسیب زا هستند. مصرف غذاهای سفت و خشک مانند چیپس، هویج و آجیل ممکن است در اثر بی احتیاطی موجب دردسر شوند.

مهم‌ترین مسئله در رژیم غذایی درمان ارتودنسی مصرف شکر است. مصرف غذاهای پر شکر ممکن است مشکلات جدی برای فرد ایجاد کنند. به دلیل این که این غذاها این پتانسیل را دارند که پلاک‌های میکروبی را جمع کنند. ترکیب پلاک و شکر در دهان اسید تولید می‌کند که نتیجه آن لثه‌های متورم و همچنین ایجاد لکه‌های سفید روی دندان‌ها و در نهایت نیز پوسیدگی دندان‌ها است. اما استفاده از دهان شویه و مسواک زدن می‌تواند از تمام این مشکلات پیشگیری کند.

یکی دیگر از مواردی که باید به آن توجه داشت گاز زدن خوراکی‌هایی است که با دندان‌های جلو انجام می‌شود. بهتر است آنها را به برش‌های کوچک تبدیل کرد. برخی افراد عادت به جویدن اشیای غیر خوراکی دارند که دوران ارتودنسی بهترین زمان برای این است که این عادت خود را برای همیشه کنار بگذارند. نوشیدنی‌ها گازدار مانند سودا، کولا، اسپرایت و همچنین نوشیدنی‌های قند دار، آب لیمو، قهوه و چای بهتر است در این دوره مصرف نشوند.

 چطور می‌توان غذاهای مورد علاقه را در درمان ارتودنسی مصرف کرد؟

برای این که در طول این دوره خیلی به بیمار سخت نگذرد، می‌تواند خوراکی‌هایی را که دوست دارد بخورد، اما طریق مصرف آنها با حالت معمول فرق خواهد کرد. مثلاً می‌تواند میوه‌های سفت را به قطعات کوچک برش دهد و بعد بخورد. یا آجیل‌ها را آسیاب کند و در شیر بریزد و نوش جان کند. برخی خوارکی‌ها مثل هویج هم با آبپز کردن برای بیمار قابل استفاده می‌شوند. خیلی از خوردنی‌ها مانند شکلات، شیرینی و آبنبات هم با مکیدن می‌تواند از خوردن آنها لذت ببرد.

در کل مهم‌ترین مسئله در طول درمان ارتودنسی رعایت بهداشت دهان و دندان است که همیشه و در همه جا فرد باید تمام و کمال این کار را انجام دهد و توصیه‌های ارتودنتیست را جدی بگیرد.